YONCA YETİŞTİRİCİLİĞİ

Önemi:

Yonca, hayvan yetiştiriciliğinde kullanılan baklagil yem bitkilerinin en önemlilerinden bir tanesidir. Ayrıca dünyada en çok yetiştirilen yem bitkisi durumundadır. Yonca, baklagil yem bitkileri içerisinde en yüksek yem değerine sahip bir bitkidir. Yonca, hayvan beslemesinde genellikle kuru ot olarak değerlendirilmektedir. Son yıllarda silaj yapılarak dadeğerlendirmektedir. Bu ana kullanım alanlarının yanında silo yemi, pelet yem, yonca unu, erozyona karşı örtücü bitki ve yeşil gübre olarak değerlendirilir.

Yonca vitaminler bakımından çok zengindir. İçeriğinde en az on farklı vitamin bulunmaktadır. Kuru yonca otunda yaklaşık % 17–18 oranında protein bulunmaktadır.

Yonca, çok yıllık bir baklagil yem bitkisidir. Bu nedenle ot verimi yüksektir ve bölgelere göre değişmekle beraber 3–8 arası biçim alınabilmektedir.

Yonca Kendisinden sonra ekilen bitkiler için organik madde ve azotça zengin, su tutma kapasitesi iyi, ıslah edilmiş bir tarla toprağı bırakır. Ayrıca köklerindeki bulunan ve nodozite adı verilen yumrucuklar sayesinde toprakta fazla miktarda azot biriktirme özelliğine sahip bir bitkidir.

Bitkisel Özellikleri:

Yonca çok yıllık bir yem bitkisidir. Yonca bitkisi kök, sap, yaprak, çiçek, meyve ve tohum olarak başlıca altı kısımda incelenebilir. Bu bitki kısımlarının başlıca özellikleri şunlardır:

Kök:Yonca toprakta oldukça derine inebilen kazık kök sistemine sahip bir bitkidir. Fakat köklerde genellikle az dallanma görülür. Uygun şartlarda bitkinin kök uzunluğu 8–10 m kadar olmaktadır. Yoncanın etkili kök derinliği ise 1,2–1,8 metredir. Bitkinin kök kalınlığı yaklaşık 2–2,5 cm’dir. Yoncada ana köke destek olarak yan kökler bulunmaktadır.

Sap:Yoncanın sap kısmı genellikle nazik yapılıdır. Yoncada biçim zamanı geciktirilmezse odunlaşma olayı pek görülmez. Yonca sapı dik yapılıdır ve boyu ortalama 50–80 cm arasında değişmektedir. İyi bakım şartlarında 90–120 cm’ye kadar boyu uzamaktadır.

Yaprak:Yonca yaprakları bileşik üçlü yaprak tipindedir. Yani üç adet yaprakçıktan meydana gelmiştir. Bu yaprakçıklar ters kalp şeklini andırmaktadır. Ortada bulunan yaprakçık sapı, diğerlerine göre daha kısa durumdadır. Yaprakların uç kısımlarının yaklaşık 1/3’lük kısmı dişli yapıdadır.

Çiçek:Yonca çiçekleri genellikle menekşe veya pembe renklidir. Bazı çeşitlerde çiçek rengi, sarıdır. Yoncada çiçekler sapın uç kısımlarında yer alan yaprak koltuklarından çıkar.

Yoncada her salkımda yaklaşık 10–30 arasında çiçek bulunur.

Meyve:Yoncada meyveler yaprak koltuklarında salkımlar şeklinde yer almaktadır. Meyve bakla şeklinde olup, salyangoz kabuğu gibi birbiri üzerine kıvrılmış bir yapıdadır. Bu kıvrımlar 1–5 tanedir. Yonca meyvelerinde 2–7 arasında tohum bulunmaktadır.

Tohum:Yonca küçük tohumlara sahip bir bitkidir. Tohumlar böbrek veya kalp şeklindedir. Tohum boyu 2–3 mm, kalınlığı ise yaklaşık olarak 1,5 mm’dir. Yoncada bin tane ağırlığı yaklaşık 2–3 gram gelmektedir.

İklim İstekleri:

Yonca bitkisinin adaptasyon kabiliyeti çok geniştir. Fakat en uygun büyüme ve gelişme şartları suyu bol olan, kurak ve sıcak hava şartlarına sahip bölgelerde olmaktadır. Derin bir kök sistemine sahip olan yonca, bu nedenle kuraklığa dayanıklıdır. Yonca yıllık yağışı 350–450 mm olan yerlerde sulanmadan yetiştirilebilir. Yonca kar örtüsü olmadan -25 °C’yi bulan soğuklara dayanabilmektedir. Fakat genç bitkilerin taze sürgünleri kış donlarına karşı dayanıksızdır.

Toprak İstekleri:

Yonca tınlı, az kumlu ve yeterli miktarda kireç içeren eden topraklarda daha iyi gelişmektedir. Kök derinliği fazla olduğundan toprak tabakasının da derin olması gerekir. Fakat tabanda durgun su olursa bitki köklerinde çürümeler görülebilir. Yonca aşırı tuzlu ve asitli topraklardan hoşlanmaz

Yetiştirilmesi:

Toprak Hazırlığı ve Ekim:

Yonca yetiştiriciliğinde, toprak işleme ve iyi tohum yatağı hazırlama oldukça önemlidir. Yonca tohumlarının çok küçük olması nedeni ile ekim yapılacak üst toprak yüzeyi toprak nemini muhafaza edecek şekilde iyice ufalanarak iyi bir tohum yatağı hazırlanmalıdır. Ekim yapılacak toprak ağır yapılı ise ufalanan toprak yüzeyi kaymak tabakası bağlayabilir. Bu sorunun önüne geçmek dekara ortalama iki ton iyi yanmış çiftlik gübresi verilmelidir Toprağa gübre verilecekse (çiftlik gübresi ve fosforlu gübre) sonbahardaki toprak işleme sırasında verilmeli Yonca ekimi sonbaharda ve ilkbaharda yapılabilir dir. Yoncada iyi bir kök ve gövde gelişimi için kurak dönemden en az bir ay önce ekim yapılmalıdır. Ekilecek yonca tohumu hastalıksız ve sertifikalı olmalıdır

Mibzer ile yonca ekiminde yetiştirme şartları ve bölgelere göre değişmekle beraber ortalama sıra aralığı mesafesi 18–20 cm olmalıdır. Yonca bitkisi küçük tohumlara sahip olduğundan ağır yapılı topraklarda 1,5–2 cm, hafif yapılı topraklarda ise 2,5–3,5 cm derinliğe ekilmelidir. Yonca ekimi mibzerle yapılacaksa 2–3 kg/da, serpme ekim yapılacaksa 3–4 kg/da tohum kullanılmalıdır.

Hasat ve Muhafaza  

Yoncadan uzun yıllar yüksek ve kaliteli ot verimi alabilmek için yoncanın uygun bir dönemde biçilmesi gerekir. Yonca bitkisinde hasat (biçim) genel olarak bitkilerde 1/10 oranında çiçeklenme görüldüğünde yapılmalıdır. Biçim çiçeklenmenin 1/3 olduğu döneme kadar yapılabilir. Yoncada 1/10 çiçeklenme döneminde yapılacak biçim bitkide yaprak oranının en yüksek olduğu zamandır. Yoncada biçim yüksekliği yerden yaklaşık 5–10 cm arasında olmalı.